Nggawe sawijining paragraf kalebu ana sajroning ketrampilan nulis. Ketrampilan
iki ora saben wong nduwe. Muula gladhen nulis paragraph diperlokake banget.
Ketrampilan nyusun ukara siji lan sijine saingga nduweni teges kang gumathok
ora teka ngono wae. Ananging kabeh kudu disinaoni, tanpa digladhi lan disinau
mesthi wae ketrampilan nulis ora bakal kaconggah. Mula saka kuwi,,
gladhen kang ora kendhat nggawe paragraf iki bisa nggladhi ketrampilan
nguwasani nulis paragraf.
Sawijining paragraf biasane
kedadeyan saka loro utawa luwih ukara. Ukara –ukara ana sajroning paragraf
kudune sambung-sinambung antaraning ukara siji lan sijine. Ukara-ukara sing
dumadi nyengkuyung sawijining tema / topik.
Tema / topik panggonane ana
sajroning ukara pokok Dene ukara-ukara liyane nduweni sifat njelasake/mbeberake
ukara pokok. Ukara sing ngandhut gagasan pokok dijenengake ukara pokok,
dene ukara sing ngemot gagasan panjelas diarani ukara panjelas.
Wujuding paragraf ditilik saka
panggonane ukara pokok ana papat yaiku :
1. Paragraf Deduktif
Paragraf sing ukara pokoke ana
ngarepan diarani paragraf deduktif. Paragraf jinis iki paling gampang digawe.
Tuladha :
Kasus lolose Gayus Tambunan njalari
jagading negara hukum, dadi horeg kena ketaman lindhu. Tumrap
kalangan kepolisian , muncule kedadeyan mau rinasa mujudake ”samplukan” kang
nglarakake ati lan nyuremake rai. Gayus Tambunan dhewe, sabubare nyatakake rasa
getune ing sajroning sidhang, kanthi cekak aos ngakoni, untuk tidak memperpanjang
polemik, yang ada di Bali itu betul saya.” Kasus kasebut bisa gawe bureme
citra hukum Indonesia, lan saya nuwuhake kesan ora enak, kaya-kaya Indonesia
bisa keblegong ing penganggep: negara hukum kang dihukum.
Jaya Baya, 13 Minggu IV November
2010
Ukara pokok paragraf ing ndhuwur, Kasus
lolose Gayus Tambunan njalari jagading negara hukum, dadi horeg kena ketaman
lindhu. Dene ukara candhake arupa ukara panjelas. Ukara-ukara
panjelas kuwi nyengkuyung ukara pokok.
2. Paragraf Induktif
Paragraf jinis iki walikane paragraf
deduktif. Ukara pokoke ana ing pungkasaning paragraf. Ukarane diwiwite saka
bab-bab sing asipat miligi tumuju bab kang asipat rowa/umum utawa klimaks,
yaiku generalisasi. Nggawe paragraf jinis iki rada kangelan, nanging cocok tur
mathuk kanggo nulis prosa argumentasi. Salah sijining ciri paragraf induktif
ana tembung-tembung tertemtu sing awujud dudutan. Tuladha: dadi, mula saka
kuwi.
Tuladha :
Sawetara wektu kepungkur iya ana
lakon kang akeh irip-empere karo kedadeyan ing ndhuwur. Malah ana kang nganggep
luwih ngisin-isini! Yaiku, ana sel ing rutan khusus wanita, kang dening kang
ngenggoni disulap dadi … panggung karaoke. Bisa kadadeyan kaya mangkono klawan
aman-aman ing satengahing rutan kang jinaga kuwat lan rapet! Sebabe apa ora
jalaran … dhuwit? Isih ana bae oknum petugas kang doyan dhuwit! Isih ana
pager mangan tanduran, ngono paribasana!
Jaya Baya, 13 Minggu IV November
2010
Ukara pokok paragraf ing ndhuwur
yaiku Isih ana pager mangan tanduran, ngono paribasana!
3. Paragraf repetitif
Paragraf sing ukara pokoke ana
ngarep dalah ana pungkasaning paragraf diarani paragraf repetitif. Ukara pokoke
ana ing ngarep banjur dibaleni ana ing mburi minangka dudutan/kasimpulan.
Gagasan pokok diwujudake ana rong ukara, sing kalorone ukara mau meh memper,
ananging ora padha persis. Paragraf jinis iki ana sing ngarani paragraf
deduktif-induktif.
Tuladha:
Dudutaning pangerti saka crita ing
ngarep, samestine yen ing lapas utawa rutan, dianani aturan keras –ing bab
wayah tangi, wayah turu, wayah ados, lan ransom, sarta mangane pisan. Kabeh
pesakitan ing rutan utawa lapas kudu disiplin , anut aturan, adil ing pandum
murih nuwuhake kesan saya kuwat: tumindak adil tumrap kabeh pesakitan,, gak
perduli kang sugih, utawa kang uripe kkekurangan ing sanjabaning pakunjaran.
Lan kang luwih wigati maneh, kanggo nguwatake unsure kapok mbaleni tumindak
korupsi lan sabangsane. Mula pranatan kang keras mau kudu diterapake kanthi
samesthine.
Jaya Baya, 13 Minggu IV
November 2010
4. Paragraf Deskriptif
Ukara pokok paragraf deskriptif
ditemokake ana sakabehing perangan paragraf. Dadi, saben ukara sing nyengkuyung
dumadine paragraf diarani ukara pokok. Sakabehing ukara sing ana nduweni
kawigaten kang padha, kanthi bebarengan nyawiji dadi siji paragraf kang
gemolong.
Paragraf deskriptif akeh banget
dianggo ana sajroning prosa narasi. Mula saka kuwi, paragraf deskriptif
uga diarani paragraf naratif. Tuladhane paragraf deskripti kayadene cerkak,
novel lan sapiturute.
Tuladha :
Pandhu ngungun. Mentale rubuh.
Dheleg-dheleg ana ngomah. Ora wani metu. Ora wani nyang kantor desa. Semono uga
Marsiti. Dheweke rumangsa isin, wirang. Sing tumindhak luput. Pandhu, kang
nampa akibate wongng saomah. Nastiti malah nganti emoh sekolah. Patrape sing
kaya
